در سراسر دنیا همواره شاهد آتش سوزی زیادی هستیم که خسارت‌های مالی و جانی زیادی را به بار می‌آورد. آتش سوزی پلاسکو نمونه از حادته‌هایی بوده که در سال‌های اخیر باعث مرگ هموطنان شده و همچنین همراه با خسارت زیای بوده است. با استفاده از سیستم اعلام حریق می‌توان تا حد زیادی از وقوع این حوداث پیشگیری و خسارت‌های مالی و جانی آنرا کاهش داد.در واقع سیستم‌های اعلام حریق مجموعه از تجهیزات الکترونیکی هستند که هدف اصلی از نصب و راه اندازی آنها تشخیص و آشکاری حریق است. استفاده این سیستم‌ها باعث می‌شود که اتش سوزی خیلی سریع آشکار شود و اقدامات لازم جهت اطفای حریق و خاموش کردن آتش صورت گیرد. بدیهی است هرچه سریعتر اقدامات لازم در مقابل آتش سوزی صورت گیرد،به همان میزان خسارت‌های ناشی از آن کمتر خواهد بود.
بیش از چندین دهه از طول عمر سیستم اعلام حریق میگذرد، طی این سالها با پیشرفت تکنولوزی این سیستم‌ها نیز پیشرفت‌های زیادی کردند بطوری برندهای معتبر خارجی و داخلی زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند.امروزه تاکیدی زیای مبنی بر استفاده از سیستم‌های اعلام حریق در مکانهای تجاری،صنعتی و یا حتی مسکونی می‌شود. بطوری که استاندارهایی مانند NFPA72 آمریکا و یا BS5839 انگلستان برای استفاده،طراحی، نصب و نگهداریی این سیستم‌ها جمع آوری و ثبت گردید.
برای طراحی و نصب سیستم‌های اعلام حریق ساختمان به بخش‌هایی مانند زون تقسیم می‌شوند. محل نصب باید به گونه‌‌‌ای انتخاب شود که علاوه بر تمام ساختمان را تخت پوشش قرار دهد، همچنین در هنگام بروز آتش سوزی سریع آن را تشخیص دهد و اقدامات لازم صورت گیرد.
اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق
دتکتور اعلام حریق
وظیفه اصلی دتکتور تشخیص آتش سوزی با توجه نشانه‌های آن مانند دود، دما، حرارت و گاز می‌باشد. دتکتور اعلام حریق با توجه به همین نشانه‌ها دسته بندی می‌شود. دتکتور دودی، دتکتور حرارتی، دتکتور گازی، دتکتور شعله ای
دتکتور دودی :
براساس تشخیص دود در هنگام آتش سوزی کار می‌کنند. که خود به دو دسته نوری و یونیزاسیون تقسیم می‌شوند. دتکتور نوری از محفظه و فرستنده ، گیرنده تشکیلشده است. زمانی که آتش سوزی اتفاق می‌فتد دود ناشی از آن وارد محفظه می‌شود و مانع از تابیدن نور از فرستنده به گیرنده می‌شود. دتکتور تشخیص آتش سوزی میدهد و به پنل مرکزی اعلام حریق، سیگنالی مبنی بر وقوع آتش سوزی اعلام میکند. اما در نوع یونیزاسیون که عمر طولانی ندارند از مواد رادیواکتیو در انها استفاده می‌شوند. در اثر عبور ماده رادیواکتیو در محفظه و یونیزاسیون شدن آن، جریانی بین دو الکترود موجود در آن ایجاد می‌شود. هنگامی‌دود وارد محفظه شود میزان این جریان عبوری کم می‌شود و دتکتور،تشخیص آتش سوزی میدهد.
دتکتور حرارتی :
این نوع دتکتور تشخیص خود را بر اساس تشخیص حرارت ناشی از دود انجام میدهد. این دتکتورها دارای یک دماسنج می‌باشند که به تغییرات دما حساس می‌باشند. معمولا در محیط‌هایی مانند پارکینگ،موتور خانه،آشپزخانه که بطور طبیعی دود وجود دارد و امکان استفاده از دتکتور‌های دودی وجود ندارد از دتکتور حرارتی استفاده می‌شود. دتکتور حرارتی در دو دسته دتکتور حرارتی افزایشی و دتکتور حرارتی ثابت قرار می‌گیرند. دسته اول بر اساس دما و زمان کار میکند بطوری که اگر بر طبق استاندار دمای محیط در یک دقیقه به میزان 8/4 افزایش پیدا کند، دتکتور حرارتی اعلام حریق می‌نماید.اما در دتکتور حرارتی ثابت، برای دمای محیط یک آستانه در نظر گرفته می‌شود که چناچه دمای محیط از این حد بگذرد، وقوع حریق اعلام می‌شود.
دتکتور گازی :
این دتکتور میزان گازهای موجود در فضا را اندازه گیری میکند و صورت بالا بودن میزان به کنترل پنل مرکزی اعلام میکند. وجود گازها در محیط علاوه بر اینکه میتواند باعث وقوع حریق شوند، سمی و خطرناک نیز باشند.
دتکتور شعله ای:
اساس کار این دتکتور بر مبنای تشخیص اشعه مادون قرمز و ماورای بنفش آتش می‌باشد. دتکتور شعله‌‌‌ای بسیار سریعتر از دیگر دتکتورها عمل میکند مناسب برای مکانهای وسیع و بزرگ با سقف‌های بلند مانند انبارها و سوله‌ها و سالن‌ها می‌باشد. همچنین برای تشخیص آتش سوزی ناشی از نفتی و فرآوردهای نفتی بسیار مناسب هستند.
پنل اعلام حریق
وظیفه اصلی کنترل پنل مرکزی متصل کردن تمامی‌تجهیزات اعلام حریق به یکدیگر است.پس از تشخیص وقوع آتش سوزی از طریق دتکتور و یا شاسی اعلام حریق و ارسال حریق به پنل مرکزی، عدم خطا از سوی کنترل پنل مور بررسی قرار میگیرد، در صورت صحت وقوع آتش سوزی، آژیر اعلام حریق فعال می‌شوند و کلیه افراد حاضر در محل از وقوع آتش سوزی اطلاع پیدا می‌کنند. از دیگر وظایف کنترل پنل اعلام حریق می‌توان به صحت عملکرد سیستم،قطعی مدار، امکان تست و بررسی سایر تجهیزات،تشخص خرابی دتکتورها، فعال و غیر فعال کردن تجهیزات هشداری دیداری و شنیداری و برقراری ارتباط با اتشنشانی و یا مسئول مرتبط اشاره کرد.
پنل اعلام حریق را باید در جاهایی نصب کرد امکان آتش سوزی کمتر و نور کافی و رفت و امد وجود داشته باشد. همانطور قبلا نیز گفته شده ساختمان یه قسمت‌های مختلف تقسیم می‌شود که هر بخش زون نام دارد که تمامی‌زونها به کنترل پنل مرکزی متصل می‌شوند.بسته به برندهای مختلف و کارخانه سازنده تعداد زونهایی که می‌توان پنل مرکزی متصل نمود متفاوت است.
شاسی اعلام حریق
شستی یا شاسی اعلام حریق یکی از تجهیزات سیستم اعلام حریق می‌باشد که زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که وقع آتش سوزی توسط انسان تشخیص داده می‌شود و با فشار دادن شاسی ، وقوع حریق به کنترل پنل مرکزی اطلاع داده می‌شود تا اقدامات لازم در این راستا صورت گیرد.در واقع شاسی اعلام حریق تشخیص وقوع حریق یصورت دستی است. و معمولا در مکانهایی کاربرد دارد که رفت آمد وجود دارد و عملا در مکانهایی که انسان وجود ندارد بلا استفاده می‌باشد.
در هنگام نصب شاسی به مواردی ازجمله ارتفاع نصب،محل نصب آن، قابلیت دسترسی راحت،وجود نور کافی، عدم نصب در مکانهایی مانند آشپزخانه توجه کرد.
آژیر اعلام حریق
پس از تشخیص حریق توسط دتکتور و اعلام به کنترل پنل مرکزی، آژیر اعلام حریق فعال می‌شود. در واقع آژیر اعلام حریق وظیفه اطلاع رسانی به تمامی‌افراد حاضر در محل با استفاده از تجهیزات هشداری شنیداری و دیداری می‌باشد.صدای آژیر اعلام حریق باید به گونه‌‌‌ای باشد صدای‌‌ان‌در تمایی نقاط ساختمان شنیده شود.و نوع زنگ آن متفاوت سایر زنگهای موجود باشد.
در واقع استفاده از آزیر اعلام حریق برای اطلاع به افراد برای تخلیه محل و عدم استفاده از آسانسورها، و انجام اقدامات لازم برای کاهش خسارت‌های مالی و جانی می‌باشد.